مقدمه
اهمیت گوشت طیور در تغذیه انسان
طرح توجیهی پرورش طیور گوشتی .گوشت طیور به عنوان یک منبع غنی پروتئین در سال های اخیر به طور وسیعی در تغذیه انسان در دنیا و در کشور ما مورد استفاده قرار گرفته است به طوری که در بعضی از کشورها که از نظر شرایط طبیعی و کمبود مرتع دچار مضیقه هستند گوشت طیور به سرعت جانشین گوشت دام های دیگر شده است.
ارزش غذایی گوشت مرغ:
می دانیم که منظور اصلی استفاده از گوشت در جیره های غذایی انسان تامین پروتئین مورد نیاز بدن است.
طبقه بندی گوشت طیور
طرح توجیهی پرورش طیور گوشتی طبقه بندی پرندگانی که برای تولید گوشت پرورش داده می شوند
عبارتند از انواع مرغ، بوقلمون، غاز، اردک، و اخیرا بلدرچین قسمت اعظم فعالیت برای تولید گوشت
در پرندگان در روی مرغ متمرکز شده اند و بعد از آن به ترتیب، بوقلمون، اردک و غاز قرار گرفته است.
در سال های اخیر به علت اصلاح نژاد و کارهای ژنتیکی که از نظر بهبود کمیت و کیفیت گوشت
مرغ انجام گرفته است نژادها و نوع تیپ های مختلفی بسته به سلیقه بازار بوجود آمده است
که هر نوع دارای اختصاصات بخود می باشد از این رو امروزه در بازارهای دنیا و ایران انواع
مختلف گوشت مرغ وجود دارد.
تاریخچه
تاریخچه طرح توجیهی پرورش طیور گوشتی وضعیت تولید مواد غذایی در دنیای امروز بخصوص
در کشورهای جهان سوم یکی از مسائل بغرنج اجتماعی به شمار می رود و طبق پیش بینی
این مسئله در آینده نزدیک تولید اشکالات و تنش های اجتماعی بیشتری خواهد بود زیرا روز
به روز به ویژه در کشورهای فقیر و عقب مانده افزوده می گردد.
طبق مطالعات تاریخی جمعیت کره زمین در ۴ هزار سال قبل از میلاد مسیح در حدود ۳۰ میلیون
نفر بوده است (۲۰/۱ جمعیت فعلی هندوستان) و ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد به ۲۰۰ میلیون نفر رسید،
این جمعیت با افزایش ملایم به مرور بیشتر شد، به طوری که در سال ۱۶۰۰ میلادی به ۵۰۰ میلیون
و در سال ۱۸۲۵ به یک میلیارد نفر بالغ گردید. از اوائل قرن بیستم افزایش جمعیت جهان به
نحو چشمگیری افزایش یافت به طوری که در سال ۱۹۸۰ به رقمی در حدود ۵/۴ میلیارد نفر رسید.
این روند رشد جمعیت در دنیا هم چنان با سرعت ادامه دارد به طوری که هم اکنون
در هر ساعت ۸۷۰۰ نفر به جمعیت دنیا اضافه می گردد بدین ترتیب به طوری که پیش بینی می شود
در سال ۲۰۰۰ سال جمعیت دنیا به رقمی بین ۶ – ۷ میلیارد نفر بالغ خواهد شد. از سوی دیگر
به علت بهبود بهداشت و روش های پیشگیری از بیماری در سال های اخیر درصد تلفات
و مرگ و میر به حد قابل توجهی کاهش یافته است و حد متوسط عمر در کشورهای مختلف
افزایش پیدا نموده است به عنوان مثال در ۲۰۰ سال قبل حد متوسط سن انسان ۳۳ سال
بود حال آن که در عصر حاضر در بیشتر کشورهای اروپایی عمر متوسط بشر به حدود ۷۰ سال رسیده است.
متاسفانه بیشترین افزایش جمعیت دنیا در نقاطی است که از نظر مواد غذایی در کمبود و فقر هستند
و امکانات افزایش تولید مواد غذایی به تناسب افزایش جمعیت در آن ها وجود ندارد از این رو
کم غذایی در این گونه جوامع به مرور تبدیل به گرسنگی و مرگ و میر دسته جمعی شده است.
به طوری که در دو سال گذشته میلیون ها نفر اسنان مظلوم و محروم در اتیوپی و بنگلادش و
دیگر کشورهای آفریقایی و آسیایی از گرسنگی تلف شده اند بدون این که وجدان ملل متمدن به در آید.
طبق آمار سازمان های بین المللی از جمعیت ۶ میلیاردی فعلی ۵۰۰ میلیون نفر دارای تغذیه بیش از
حد لزوم و ۵/۱ میلیارد نفر دارای تغذیه کمتر از حد لزوم بوده و حتی دچار گرسنگی مزمن و عوارض ناشی از آن هستند.
انتخاب جوجه
طرح توجیهی پرورش طیور گوشتی انتخاب جوجه اغلب تولید کنندگان گوشت مرغ در دنیا و ایران،
خود قادر به تهیه جوجه یک روزه نیستند و مجبورند جوجه های مورد احتیاج خود را از تشکیلات
جوجه کشی تهیه کنند. هم اکنون در ایران بیش از ۸۰ تشکیلات بزرگ جوجه کشی وجود دارد
که سالیانه بیش از ۵۰۰ میلیون قطعه جوجه یک روزه تهیه و در اختیار تولید کنندگان قرار می دهند
کیفیت جوجه و همچنین قیمت آن، یک مسئله مهم وحیاتی در پرورش جوجه های گوشتی است
به این دلیل مرغدار باید نهایت سعی و اهتمام و وسواس را در انتخاب جوجه یک روزه به عمل آورد.
از نظر کیفیت جوجه در هر کشور بسته به تجربه و مطالعات مرغدار و سلیقه بازار نژادها و سویه های
مختلفی را برای جوجه کبابی پرورش می دهند که در مباحث مشروح در این مورد بحث خواهد شد ولی
به طور کلی جوجه هایی که برای پرورش جوجه کبابی پرورش داده می شود باید دارای شرایط خاصی باشند
که عبارتند از سالم بودن جوجه و دارا بودن کیفیت نژادی مناسب.
سلامت جوجه سنگ اول موفقیت در هر مرغدار تهیه جوجه سالم است، هیچ مرغداری نمی توانند از
پرورش جوجه های بیمار و مشکوک انتظار نتیجه مناسب و عواید کافی داشته باشد. برای این منظور باید
جوجه را از تشکیلاتی تهیه نمود که از نظر بهداشتی و رعایت اصول ضد عفونی کاملا مطمئن باشد.
امروزه ثابت شده است که بسیاری از بیماری ها به وسیله مرغ مادر و تشکیلات جوجه کشی به
جوجه و توسط جوجه به مرغداری منتقل می گردد و سبب تلفات و عوارض در جوجه ها در مرحله
پرورش می گردد این بیماری ها در مراحل تولید جوجه یک روزه به ترتیب زیر ممکن است سبب آلودگی شود:
الف- بیماری هایی که به وسیله مرغ مادر به جوجه منتقل می شوند:
۱-بیماری های ویروسی – مهمترین ویروسی که از مادر به جوجه منتقل می شوند عبارتند از:
– بیماری کم خونی و ویروسی (Inclusion Bodyhepatits)
– بیماری سندروم افت تخم مرغ (Egg dropsyndrom)
– بیماری انسفالومیلیت طیور (Epidemic Tremor)
– آرتریت ویروسی (Viral Artitis)
– لوکوزلنفوئید (LympHoid Leukosls)
در بین بیماری های ویروسی، بیماری انسفالومیلیت بسیار مهم است زیرا بیشتر در جوجه ها دیده می شود
و به علت لرزش و عدم هم آهنگی که در جوجه های آلوده به وجود می آید به آن لغوه واگیر دار نیز گفته می شود.
جوجه های ۱-۶ هفته به این ویروس حساس هستند و معمولاً بیشتر در جوجه های ۱۲-۲۱ روزگی مشاهده
یم شود و دوره کمون ممکن است ۱۵-۱۷ روز به طول بکشد میزان واگیری طبیعی بین ۱۰ و گاهی تا ۶۰ درصد می رسد
و حد متوسط تلفات ۱۰ درصد است ولی در بعضی از گله ها که دارای شرایط بهداشتی مناسب نیستند
تا ۵۰ درصد هم دیده می شود در اثر تماس جوجه های آلوده با جوجه های سالم آلودگی به آن ها
هم سرایت می کند از این روز جوجه های آلوده منشا خطر و تلفات برای گله های در سنین پایین هستند.
در بیماری های دیگر ویروسی ذکر شده منتقل از مادر (Egg BORN) در جوجه های گوشتی ممکن است
مسئله ساز نباشد زیرا بیشتر عوارض در سنین بالا بروز می کند که معمولاً جوجه های گوشتی به بازار ارسال شده اند.
بیماری های میکروبی
طرح توجیهی پرورش طیور گوشتی بیماری های میکروبی مهمترین بیماری های میکروبی که از مادر
به جوجه منتقل شده اند عبارتند از:
بیماری های سالمونلائی (Salmonella) و بیماری های دسته مایکوپلاسماها (Mycoplasma) عفونت های
سالمونلائی که از مادر به جوجه منتقل می شود به سه دسته تقسیم می شوند.
الف) بیماری پولوروم (Pullorum) یا اسهال سفید جوجه ها که عامل آن سالمونلا پلوروم است.
ب) پاراتیفوئید مرغان (Fowltyphoid) که عامل آن سالمونگالیناروم (S. Gallinarum) می باشد.
ج) پاراتیفوئید مرغان که توسط انواع مختلف دیگر سالمونلا مانند تیفی موریوم تولید می شود.
بیماری پولوروم به خاطر تلفات در جوجه ها بسیار مهم است، دوره نهفته بیماری ۵-۷ روز و تلفات
از صفر تا ۱۰۰ درصد است که معمولاً بین ششمین تا دهمین روز تولد به حداکثر می رسد.
بیماری تیفوئید مرغان بیشتر در مرغان بالغ است و کمتر در جوجه ها دیده می شود. بیماری
پاراتیفوئید مرغان بیشتر در سنین کمتر از یک ماه ظاهر می شود و در جوجه ها تلفات به ۱۰-۲۰ درصد
و گاهی تا ۸۰ می رسد.
پرورش طیور گوشتی
