روش تحقیق در مدیریت
تحقیق در مدیریت
در مدیریت تحقیق زمینه هایی چون نگرش و رفتار کارکنان مدیریت منابع انسانی تاثیر ویژگیهایجمعیت شناختی بر اقدامات مدیریتی مدیریت عملیات تولید تدوین استراتژی نظام های اطلاعاتی و غیره را در بر می گیرد.
برای دانلود این تحقیق روی لینک زیر کلیک کنید
انواع تحقیق
- تحقیق کاربردی: در مورد مشکیلاتی که در حال حاضر وجود دارد و محققان و مشاوران برای بررسی مشکلات مورد علاقه ی خود به کار می برند تا راه حلهای عملی برای اصلاح یک موقعیت مشکل افرین بیابند.
- تحقیق بنیادی/ محض: در این نوع از تحقیق هدف حل یک مشکل موجود نیست بلکه می خواهند در باره پدیده ها و مسایلی که در چندین سازمان و در صنایع مختلف روی می دهد و نیز چگونگی حل آنها را بیشتر بداند که منجر افزایش دانش در زمینه های مختلف شده و از راه حل های بدست آمده در انواع سازمان می توان بهره برد.
چرا مدیران باید از تحقیق آگاهی داشته باشند؟
مدیران نیاز دارند که اغلبا رویدادهایی را که برای سایزمان زیانبار هستند درک، پیش بینی و کنترل کنند. همچنین اگاهی از تحقیق و فرایند های آن مشکل گشایی آن، مدیران یاری می کند تامشملات را پیش آز آنکه امکان مهار کردن آنها از دست برود شناسایی کنند و در باره آنها اطلاعاتی بیشتری به دست آورند و تحلیل بهتری از اوضاع و مسایل درون و برون سازمان داشته باشند. دلیل دیگر آنکه اگر مدیران با تحقیق تجربی آشنا نباشد و معنای تحقیق تجربی چاپ شده را نداند ممکن است در بهره گیری از توصیه های ارائه شده دستخوش خطا شود و یا اینکه پژوهشگران ممکن است راه حل مشکل کنونی را کشف کرده باشند و آشنایی مدیر با تحقیقات باعث صرفه جویی قابل توجهی در هزینه ها خواهد شد. به طور خلاصه آگاهی مدیران از تحقیق و روشهای آن آنها را در موارد زیر یاری می دهد:
1) شناسایی وحل مشکلات کوجک در محیط کار
2) توانایی تشخیص تحقیق خوب از بد.
3) توجه پیوسته به تأثیرات و نفوذ عواملی که هر موقعیت را در بر می گیرد.
4) خطر پذیری حساب شده در تصمیم گیری و آگاهی از احتمالاتی که بر پیامدها مترتب است.
5) جلو گیری از تأثیر برخی تمایلات و خواستهای نفوذی
6) ایجاد ارتباط نزدیکتر واثربخش تر با محققان و مشاوران.
تحقیق علمی
تحقیق علمی؛ مشکل گشایی و پیگیری یک روش گام به گام، منطقی، منظم و دقیق برای شناسایی مشکلات، گردآوری داده ها، تجزیه و تحلیل داده ها و استنتاجهای معتبر از آنهاست. ازاین رو، تحقیق علمی صرفا مبتنی بر تجربه یا برداشتهای شخصی و درک مستقیم نیست بلکه هدفمند و دقیق است دارای صحت و اطمینان بیشتر و اغلب عینیی تر است.
ویژگی های تحقیق علمی
- هدفمندی: محقق کار خود را با هدف مشخصی آغاز می کند.
- صحت واستحکام: تحقیق علمی دارای بنیاد نظری خوب، طرح روش شناسی مناسب است که بر صحت یک پژوهش هدفمند می افزاید.
- آزمون پذیری: در این نوع از تحقیقات این امکان وجود دارد که بتوان فرضیه تحقیق را با بهره گیری از برخی آزمون های آماری مورد آزمایش قرار دهیم.
- تکرار پذیری: یعنی اگر فرضیه ای در موضوعی به اثبات رسید در سایر سازمان ها و در موارد مشابه باداده های مشابه نتایج مشابهی بدست آید، درینصورت اعتماد بر یافته های تحقیق بیشتر می شود.
- دقت و اعتماد: در تحقیقات مدیریتی به ندرت میتوانیم بر پایه یافته های تحلیل داهده ها به نتایج قاطع برسیم زیرا تمامی عناصر و رویداد ها را قادر نیستیم مطالع کنیم از این رو، یافته ها بر نمونه های که از جامعه آماری استخراج شده است استوار می گردد. در تحقیقات علمی سطح اعتماد 95 درصد که حاکی از وجود تنها 5 درصد احتمال نادرستی یافته است به طور معمول پذیرفته است و اغلب از آن به سطح معنا داری 5% یاد می شود.
- عینیت: استنتاجی که از طریق تفسیر نتایج تحلیل داده های مان انجام می دهیم باید عینی باشد و مبتنی بر واقعیاتی باشد که از داده های حقیقی به دست آمده اند نه مبتنی بر ارزشهای نظریو احساسی خود مان. تفسیر نتایج هرچه عینی تر باشد بررسی پژوهشی علمی تر می شود.
- تعمیم پذیری: و آن عبارت است از میزان قابلیت کاربرد یافته های تحقیق انجام شده توسط یک سازمان در سازمانهای دیگر. بدیهی است که هر قدر دامنه ی کاربرد نتایح به دست آمده از یک تحقیق گسترده تر باشد این تحقیق برای استفاده کننده مفیدتر است.
- صرفه جویی: در توصیف پدیده ها ومشکلاتی که روی می دهند ونیز کاربرد راه حلها، سادگی همواره بر چارچوب های پیچیده چندین عامل دشوار را در بر می گیرد برتری دارد. بناء نگرش صرفه جویانه در مدلهای تحقیق همواره باید مدنظر باشد.
موانع اجرای تحقیق در حوزه مدیریت
در قلمرو مدیریت و علوم رفتاری هیچ گاه نمی توان به تحقیقی پرداخت که صد در صد علمی باشد دلیل آن مشکلاتی است که در هنگام اندازه گیری و گردآوری داده هادر زمینه های ذهنی همچون: احساسات، عواطف، نگرشها و برداشتها پیش می آید و این ها کمیت بردار نیستند و از طرفی ممکن است در دستیابی به گروه نمونه مناسب با دشواری مواجه شویم که در نتیجه تعمیم پذیری یافته ها محدودیت ایجاد می شود.
بنیادهای علمی تحقیق
روش تحقیق فرضی- قیاسی
گامها و فرایند روش فرضی- قیاسی
- مشاهده: در این گام فرد احساس می کند که تغییرات خاصی در حال روی دادن است و یا آنکه رفتار ها و و نگرشها و احساسات خاصی در محیط کاری به طور مبهم رفته رفته نمایان می شود و برای فرد اهمیت پیدا می کند و احساس می کند که گام بعدی را بردارد.
- گردآوری اطلاعات اولیه: این گام مستلزم جست و جوی اطلاعات برای آگاهی در بارهی آن چیزی است که مشاهده شده است. اطلاعات در مورد چیزی است که در حال اتفاق افتادن است.
- نظریه پردازی: تلاشی است برای درهم آمیختن منطقی اطلاعات تا بتوان برای دلایل وجود مسئله مفهوم سازی کرد.
- تنظیم فرضیه: از محل شبکهی روابطی که میان متغیرها به دست آمده است میتوان فرضیههای آزمون پذیر یا حدسهای هوشمندانهای پدید آورد. آزمودن فرضیه را «تحقیق قیاسی» می نامند ولی گاهی فرضیه های که در اصل تدوین نشده اند بر پایهی فرایند «استقرایی» شکل می گیرند.
- گردآوری داده های علمی بیشتر: پس از تدوین فرضیه ها باید داده ها را با توجه به هریک از متغیر های فرضیه ها گرد آوری کرد. یعنی داده های علمی بیشتری برای آزمودن فرضیه های که در تحقیق پدید می آید لازم است.
- تجزیه و تحلیل داده ها: در این گام داده های گرد آوری شده را از طریق آماری تحلیل می کنیم و تحلیل های را در مورد کمی و کیفی اجرا کنیم.
- استنتاج قیاسی: قیاس فرایند دستیابی به استنتاجها از طریق تفسیر نتایج تحلیل داده می باشد و بر اساس ای ناستنتاجها محقق توصیه هایی را در زمینهی چگونگی حل مسأله ارائه می دهد.
مقایسه روابط همبستگی و روابط علی
تفاوت تحقیقات همبستگی و علی در این است که «مطالعات همبستگی» صرفا متغیرها را در مواردی که بر پدیده ی خاصی تاثیر دارند بررسی می کنند مثلا غیبت کارکنان تحب تاثیر عواملی چون دلپسند نبودن کار یا زیانبار بودن محیط کار است اما در مطالعات علی سعی بر این است که روابط علی ومعلولی بین دو چدیده شناسایی شود مثلا ممکن است معلوم شود که علت غیبت کردن ناشی از دودهای نامطبوع محل کار است.
مدیر و محققان مشاور
از آنجا که مدیران به ندرت فرصت پیدا می کنند که به یک بررسی کاملا علمی دست بزند بنا بر این آنها ناگزیر خواهد بود محققی را بیابد تا نقش مشاور را برای وی ایفا کند و اطلاعات مفید و راه کار های مختلف را به او ارائه کند.
چگونه یک محقق را بیابیم و اورا بر گزینیم
در اغلب کشور ها مؤسساتی هستند که در زمینه مشاوره مدیریت فعالیت دارند که می توان برای پروژه های مشاوره ای از آنها استفاده می شود و آنها افراد دارای تخصص و سوابق علمی آنها را در هر زمینه ی معرفی می نمایند. بسیاری از دانشکده های مدیریت نیز استادانی دارند که در زمینه پژوهش های مدیریت فعال هستند برخی از آنها دارای تجربه های فراوانی در این زمینه اند.
ارتباط مدیر با محققان مشاور
سازمانها پیوسته از مؤسسات پژوهشی درخواست می کنند تا مشکلات و مسایل آنها را شناسایی و حل کنند در این موارد مدیر نه فقط باید به گونهای اثر بخش باگروه محققان مراوده داشته باشد بلکه باید آشکارا نقشهای محققان و مدیریت را روشن کند وی باید محققان را در زمینه ی نوع اطلاعاتی ه می تواند در اختیار آنان قرار دهد و به ویژه نوع سوابقی را که میسر نیست در دسترس آنها قرار گیرد آگاه سازد و اگر اسنادی هست که نمی تواند آنهارا افشا کند از همان اول آنها را مطلع سازد و مبادله ی اطلاعات به صورت صریح میزان صمیمیت و اعتماد را بین دو طرف افزایش می دهد.
مشاوران و محققان درون سازمانی یا برون سازمانی
برخی از سازمانها واحد مشاوره و تحقیق دارند با عنوان بخش خدمات مدیریت، بخش سازمان و روشها، بخش تحقیق و توسعه و نظایر آن که به عنوان مشاوران داخلی ایفای نقش می کنند و برای سازمان خیلی سودمند است ولی بسیاری از سازمان ها از مشاوران برونی استفاده می کنند که هرکدام مزیت ها و کاستی های نسبت به دیگری دارد.
برتریهای مشاوران درون سازمانی
- به سهولت و سرعت از سوی کارکنان پذیرفته می شود.
- برای درک ساختار، فلسفه و جو سازمان به وقت کمتری نیاز دارند
- پس از پذیرش یافته های تحقیق، خود آنها برای اجرای توصیه های شان در دسترس هستند
- هزینه کمتری نسبت به مشاوران برونی دارد و برای مسایلی که چندان پیچیده نیستند مناسب ترند.
کاستی های مشاوران درون سازمانی
1. از آنجا که آنان مدتی زیادی در سازمان بوده اند ممکن است به سازمان و مسایل آن به صورت قالبی و کلیشه ای نگاه کنند که از ورود هرگونه چشم انداز جدید جلوگیری می کند.
2. بسیاری از واقعیات سازمانی توسط ائتلاف های قدرتمند پنهان یا تحریف شود.
3. امکان دارد نتیجه یافته های مشاوران خودی را به شمار نیاورند و به آن اهمیت ندهند.
برتری های مشاوران برون سازمانی
- آنها به دلیل کار در سازمانهای مختلف دارای تجربه و مهارت زیادی هستند که می توانند نکات را منتقدانه ارزیابی کنند و بر راه حل های عملی تمرکز کنند.
- گروه های خارجی به دلیل گذراندن دوره های آموزشی مستمر، دانش گستردهتری در زمینهی الگوهای پیشرفته حل مشمل کسب کرده اند.
کاستی های مشاوران برون سازمانی
- هزینه بهره گیری از خدمات آنها بسیار گزاف است.
- شناختن سازمان و روندهای خاصی آن برای آنان بسیار زمانبر بوده و کارکنان سازمان هم به ندرت پذیرای آنها هستند.
- آنان به هنگام همکاری در اجرا و ارزیابی پروژه ها نیز هزینه بیشتری را تحمیل سازمان می کند.
نتیجه اینکه در مسایل پیچیده که موجودیت سازمان در خطر باشد ترجیح با مشاوران و محققان برونی است و در غیر آن باید از محققان درون سازمانی استفاده نمود.
فرایند تحقیقات کاربردی و بنیادی
پژوهش علمی بر پایه ی روش فرضی- قیاسی استوار است که دو بخش مجزا تشکیل می شود:
- فرایند تدوین چارچوب مفهومی و فرضیه های برای آزمودن
- طرح تحقیق: یعنی برنامه ریزی عملی برای مطالعه که مبتنی است بر جنبه هایی همچون محل انجام بررسی، چگونگی نمونه برداری و گرد آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آن.
فرایند تحقیقات بنیادی و کاربری شامل هشت گام اساسی به صورت ذیل است:
- مشاهده: تعیین قلمرو تحقیق مورد نظر
- گردآوری داده های اولیه: مصاحبه و بررسی پیشینه
- تعریف مسأله: روشن کردن مسأله تحقیق
- چارچوب نظری: شناسایی و نامگذاری متغیرها
- تنظیم فرضیه
- طرح تحقیق علمی
- گردآوری، تحلیل و تفسیر داده ها
- استنتاج: تایید فرضیه ها و پاسخ به سئوال تحقیق
توضیح گام ها ومراحل هشتگانه
1- زمینه کلی و قلمرو مسأله
زمینه کلی به موقعیتی اشاره دارد که در آن نیاز به تحقیق و حل مشکل وجود دارد و ممکن است موضوعات خاصی را که باید در درون این موقعیت تحقیق کرد در این گام شناسایی نکنیم این گونه مسایل اغلب مربوط می شوند به:
- مشکلات جاری سازمان که باید حل شود
- جنبه های از سازمان به باید بهبود یابد
- یک موضوع مفهومی یا نظری برای درک پدیده های معین
- برخی سئوالات بنیادی که محقق در نظر دارد به طور تجربی پاسخ دهد
2- گردآوری داده های اولیه
ماهیت داده هایی که باید گردآوری شود:
علاوه بر مصاحبه های آزاد و بررسی های کتابخانه ای، ماهیت اطلاعاتی مورد نیاز در سه عنوان دسته بندی می شود:
1. اطلاعات زمینهای در باره سازمان: محقق پیش از تحقیق در باره یک سازمان باید از گذشتهی آن آگاهی یابد و مسایلی چون: منشأ و تاریخچه مؤسسه، زمان تأسیس، نوع فعالیت، نرخ رشد، مالکیت و کنترل و همین طور اندازه سازمان، رسالت و اهداف، محل استقرار محلی، منابع انسانی و وضعیت مالی و ...
2. اطلاعات مربوط به فلسفه مدیریت و عوامل ساختاری: این اطلاعات را می توان از طریق پرسش از مدیران به دست آورد. گردآوری اطلاعات از این دست می تواند به هنگامی که نظامها فرایندها و رویه های موجود نتایج مطلوب را پدید آورند مفید افتد زیرا این گونه پرسش ها دیدگاه ارزنده ای را در زمینه ای اولویت ها و ارزشهای مؤسسه فراهم می کند. جنبه های ساختاری نیز همواره بر مسأله تحقیق اثر می گذارد و باید بررسی شود و این عوامل عبارتند از:
· نقشها و پست های موجود در سازمان
· میزان تخصصی بودن کارها
· مجاری ارتباطی
· نظام های نظارتی
· هماهنگی و حیطهی نظارت
· نظام های پرداخت
· نظام های گزارش کار
3. استنباط ها نگرشها و پاسخ های رفتاری اعضای سازمان و مشتریان: این نوع اطلاعات را از طریق سخن گفتن با کارکنان و مشاهده ی آنان و داددن پرسش نامه به آنان شناخت که با ایجاد راطه صمیمانه وپرسش سئوالات درست می توان اطلاعات مفیدی را به دست آورد.
عوامل نگرشی شامل باورها و بازتابهای افراد نسبت به موارد زیراست:
1. ماهیت کار
2. وابستگی های درونی مراحل کار
3. رؤسای سازمان
4. مشارکت در تصمیم گیری
5. امور مشتریان
6. همکاران
7. حقوق و مزایا
8. فرصتهایی که در سازمان وجود دارد
9. محیط و روابط خانوادگی
10. همکاری با سایر گروه های اجتماعی
11. دیدگاه های مرتبط با مرخصی
عوامل رفتاری مشتمل است بر عادات کاری همچون سخت کوشی، میزان غیبت، عملکردشغلی و نظایر آن.
بررسی پیشینهی موضوع
بررسی پیشینه عبارت است از: بازنگری جامع آثار انتشار یافته یا نیافته از نوع منابع دست دوم در زمینه های مورد علاقه محقق. کتابخانه مخزن سرشاری از اطلاعات دست دوم است. کتابها، مجلات، روزنامه ها، شرح مذاکرات، پایان نامه های دکتری و کارشناسی ارشد، نشریات و... می تواند اطلاعاتی را در زمینه ی موضوع برای محقق ارائه دهد.
چرا باید پیشینهی موضوع را بکاویم؟
هدف از کاوش پیشینه آن است که اطمینان یابیم هیچ متغیری مهمی که در گذشته بر مسأله پژوهش ما تأثیر داشته از چشممان دور نمانده است. کاوش پیشینه چارچوب بنیادی خوبی برای ادامه پروژه تحقیق فراهم می آورد و پایه های ایجاد یک چارچوب نظری جامع را که از محل آن فرضیه های برای آزمودن به دست می آید مهیا می سازد.
اجرای بررسی پیشینه
در بررسی پیشینه لازم است نخست مطالب مختلف انتشار یافته و نیافته شناسایی شود و سپس اطلاعات لازم و مرتبط گردآوری گردیده و در نهایت نگارش و بازنگری شود بنا بر این در این مرحله سه گام اساسی به نظر می رسد که باید انجام شود:
شناسایی و ردیابی منابع مرتبط با موضوع: تمام اطلاعات مرتبط از طریق کتاب، روزنامه و سایر منابع انترنتی و غیره جمع آوری شود و اساسا سه نوع پایگاه اطلاعاتی متون مورد استفاده قرار می گیرد:
- پایگاه اطلاعاتی کتابنامهای
- پایگاه اطلاعاتی چکیدهها
- پایگاه اطلاعاتی متون
استخراج اطلاعات مرتبط: دسترسی به اطلاعات آنلاین و دریافت یک نسخه چاپی از همه اطلاعات انتشار یافته در زمینه ی مورد نظر، کتابنامه ای جامعی را در باره موضوع پژوهشی فراهم می آورد که مبنای گام بعدی را تشکیل می دهد. که در صورت زیادی منابع می توان آنهایی را که ارتباط نزدیکتری با موضوع دارد شناسایی کرد.
نگارش یادداشتهای بررسی پیشینه: مستند کردن نوشته ها و مطالعات مربوط را که با نام مؤلف و سال انتشار همراه است بازنگری پیشینه یا کاوش پیشینه می نامند بررسی و کاوش پیشینه ارائهای است منطقی از آثار تحقیقی موجود در زمینهای موضوع مورد بررسی است همانگونه که اشاره شد.
3- بیان مسأله
محقق پس از اجرای مصاحبه های مقدماتی و بررسی پیشینه در وضعیتی است که می تواند مسأله یا مشکل را از جایگاه اولیه و گسترده ی آن محدود تر کند و موضوعات مورد نظر را روشن تر تعریف کند. زیرا اگر مسأله به درستی مشخص و تعریف نشود هر مقدار هم کار تحقیقی گسترده صورت گیرد راه حلی برای مشکلات به دست نخواهد آمد. مسأله را می توان هرگونه وضعیتی دانست که در آن شکافی میان حالت موجود و مطلوب وجود دارد.
به هر صورت محقق باید بداند دقیقا مسأله ای که به دنبال پاسخ برای آن می گردد چیست و مهم این است که علایم ونشانه های مشکل را به جای مشکل واقعی قرار ندهد.
تعریف یا بیان مسأله یک اظهار یا جمله ای روشن ، دقیق و مختصر در باره ی موضوعی است که برای یافتن راه حل یا پاسخ آن قرار است مورد بررسی قرار گیرد.
فصل سوم : فرایند تحقیق گامهای 4 تا 5
چارچوب نظری
پس از اجرای مصاحبهها و تکمیل بررسی پیشینه وتعریف مسأله، محقق آماده است که چارچوب نظری را پدید آورد. چارچوب نظری یک الگوی مفهومی است مبتنی بر روابط تئوریک میان شماری از عواملی که در مورد مسأله پژوهش با اهمیت تشخیص داده شده اند. به طور خلاصه، چارچوب نظری از پیوند های درونی میان متغیرهایی که سرانجام در پویایی موقعیت مورد بررسی نقش دارند گفت و گو می کند. پدید آوردن چنین چارچوب مفهومی به ما کمک می کند تا روابط خاصی را در نظر بیگریم و آنها را بیازماییم و درک خود را در زمینه پژوهش بهبود بخشیم.
چارچوب نظری چیزی نیست جز تعیین شبکه روابط موجود میان متغیرهای مرتبط با یک مسأله، پس لازم است بدانیم متغیر چیست و انواع آن کدام است.
متغیرها
متغیر شامل هر جیزی است که بتواند ارزشهای گوناگون ومتفاوت بپذیرد این ارزشها می تواند در زمانهای مختلف برای یک شخص یا یک چیز متفاوت باشد یا اینکه در یک زمان برای اشخاص یا چیزهای متخلف تفاوت داشته باشد.
انواع متغیرها
1- متغیر وابسته( متغیر ملاک): محقق پیش از هر چیزی به متغیر وابسته علاقه مند است. هدف وی توصیف یا پیش بینی تغییر پذیری متغیر وابسته است به عبارتی همان متغیر اصلی است که به منزله یک مطلب قابل پژوهش جلوه می کند. با تحلیل متغیر وابسته می توان برای حل مسأله به پاسخ هایی دست یافت. این احتمال وجود دارد که در پژوهشی بیش از یک متغیر وابسته داشته باشیم.
2- متغیر مستقل(متغیر پیش بین): این متغیر به گونه ای مثبت یا منفی بر متغیر وابسته تآثیر می گذارد، یعنی وقتی متغیر مستقل وجود داشته باشد متغیر وابسته نیز وجود دارد و هر مقدار افزایش در متغیر مستقل روی دهد در متغیر وابسته نیز افزایش یا کاهش روی خواهد داد به عبارتی دلیل تغییر در متغیر وابسته را باید در متغیر مستقل جستجو کرد و برای ایجاد روابط علی متغیر مستقل دستکاری می شود.
3- متغیر تعدیل کننده: این گونه متغیر بر رابطه میان متغیر های مستقل و وابسته تآثیر اقتضایی دارد یعنی حضور این متغیر سوم رابطه ای را که اساسا بین متغیر مستقل و وابسته مورد انتظار است تحت تاثیر قرار می دهد.
تفاوت بین متغیر مستقل و متغیر تعدیل کننده
گاهی ممکن است در تشخیص اینکه یک متغیر چه زمانی مستقل و چه زمانی تعدیل کننده است دستخوش ابهام شویم مثلا در موقعیت زیر می بینیم:
موقعیت اول
یک مطالعه پژوهشی نشان می دهد که هر قدر کیفیت برنامه های آموزشی سازمان بهتر باشد و هر قدر نیاز کارکنان به دشت بیشتر باشد دلبستگی آنان به فراگیری روشهای نوین کار بیشتر است.
موقعیت دوم
مطالعه پژوهشی دیگری نشان می دهد که دلبستگی کارکنان به فراگیری روش های نوین از کیفیت برنامه های آموزشی سازمان در مورد همه افراد تاثیر نمی پذیرد بلکه تنها کسانی که نیاز شدید به رشد دارند به فراگیری مطالب جدید از طریق اموزش های خاص دلبستگی نشان می دهند.
دراین دو موقعیت متغیر های یکسانی در کارند و رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته متکی بر وجود یک تعدیل کننده است.
4- متغیر مداخلهگر: متغیر مداخله گر از زمانی که متغیر های مستقل به جریان می افتند تا بر متغیر وابسته نفوذ کنند و تا زمان این تأثیر گذاری ظاهر می شود. بدین ترتیب نوعی ویژگی یا بعد زمانی برای متغیر مداخله گر وجود دارد این متغیر به عنوان تابعی از متغیر های مستقل که در هر موقعیتی عمل می کنند ظاهر می شود و به استنباط و توصیف نفود متغیر های مستقل در متغیر وابسته کمک می کند.
چارچوب نظری و ویژگی های آن
چارچوب نظری بنیانی است که تمامی پژوهش بر آن استوار می شود این چارچوب شبکه ای است منطقی توصیفی و مشتمل بر روابط موجود میان متغیر هایی که در پی اجرای فرایند های جون مصاحبه، مشاهده و بررسی پیشینه شناسایی شده اند این متغیر ها ناگزیر با مسأله پژوهش مرتبط اند. لذا پژوهشگر باید ابتدا مسأله را به درستی شناسایی کند و سپس به شناسایی متغیر هایی که در مسأله سهم دارند بپردازند. و شبکه ای از روابط میان متغیر ها تدوین شود تا بتوان فرضیه های مرتبط با آنها را پدید آورد و سپس آزمود و بر پایه ای نتایج آزمون فرضیه ها درجه حل شدن مشکل به یاری یافته های پژوهش آشکار می شود.
اجزای چارچوب نظری
برخی مدل را به منزله شبیه سازی توصیف می کنند و برخی دیگر آن را نمودی از روابط میان مفاهیم می دانند که در این کتاب معنای دوم مراد است و پنچ ویژگی بنیادی وجود دارد که باید در چارچوب نظری درآمیخته شود:
1- متغیر های مرتبط با موضوع پژوهش باید به روشنی شناسایی و مشخص شوند.
2- باید در بحث ها بیان شود که که چگونه دو یا چند متغیر به یکدیگر مرتبط اند.
3- در بحث ها اشاراتی به مثبت یا منفی بودن روابط وجود داشته باشد.
4- باید تشریح شود که چرا انتظار داریم این روابط وجود داشته باشد استدلال ها را می توان بر یافتههای پژوهش های پیشین استوار کرد.
5- باید نمودار نیز که نشان دهنده ی چارچوب نظری باشد ترسیم کرد تاخواننده بتواند روابط مبتنی بر نظریه را تجسم کند..
تدوین و تنظیم فرضیه
وقتی توانستیم با استدلال منطقی در چارچوب نظری متغیر های مه را در یک زمینه خاص تشخیص دهیم و بین آنها رابطه برقرار کنیم باید به یاری آزمون دریابیم که آیا روابطی که بر پایه نظریه ای معین بیان شده اند واقعیت دارند یانه.
تعریف فرضیه
فرضیه، حدس عالمانهای است در باره حل یک مسأله. فرضیه را میتوان به منزله رابطهای منطقی بین دو یا چند متغیر تعریف کرد که به صورت جملهای آزمون پذیر بیان میشود. این روابط بر پایه شبکهی ارتباطهایی که تجسم میشود که ریشه در چهارچوب نظری تدوین شده برای پژوهش دارند.
مثال: اگر خلبانان اموزش لازم را برای برخورد باوضعین های پر رفت و آمد پرواز طی کنند، تخلفات ایمنی هوایی کاهش خواهد یافت.
چارچوب های بیان فرضیه
فرضیه اظهاری است آزمون پذیر در زمینه را بطه میان متغیر ها، برای اینکه دریابیم تفاوتی وجو دارد یا نه این فرضیه را می توانیم به عنوان پیشنهاد، یا در قالب جمله هایی" اگر... پس" تنظیم کنیم.
مثال: کارکنانی که سالم ترند کمتر از مرخصی استعلاجی استفاده می کنند. که اگر کارکنان سالم باشند پس کمتر از مرخصی استفاده می کنند.
نکته: اگر در باین رابطه موجود بین دو متغیر از واژه های چون: "مثبت - منفی" بیشتر از- کمتر از" و نظایر آن استفاده شود این فرضیه را جهت دار مینامند چون سمت و سوی رابطهی بین متغیرها را مثبت یا منفی نشان میدهند. فرضیه هایی که روابط یا تفاوتی را وضع می کند ولی سمت و سوی آین روابط یا تفائتها را نشان نمی دهند فرضیه های غیر جهت دار نامیده می شود.
فرضیه های صفر و جانشین
فرضیه صفر پیشنهادی است که یک رابطه مشخص و دقیق بین دو متغیر را بیان می کند. بدان معنا که بیان می کند همبستگی جامعه بین دو متغیر برابر باصفر است یا آنکه تفاوت دو گروه در جامعه مورد بررسی صفر (یا نوعی عدد معین) است. به طور کلی، فرضیه صفر به عنوان عدم ارتباط معنی دار بین دو متغیر یا عدم تفاوت معنی دار بین دو گروه تعریف می شود به گونه ای که فرضیه جانشین که در نقطه مقابل فرضیه صفر قرار دارد جملهای است که رابطه بین دو متغیر را بیان می کند یا تفاوتهای بین دو گروه را نشان می دهد.
به هنگام برپایی فرضیه صفر اظهار میکنیم که هیچ تفاوتی بین آنچه ممکن است در ویژگیهای جامعه بیابیم و نمونه ای که که در باره اش پژوهش می کنیم وجود ندارد. از آنجا که ما وضعیت واقعی جامعه را نمی شناسیم تنها می توانیم استنتاج هایی را در باره نمونه خود به عمل آوریم.
پدید آوردن و آزمون فرضیه را هم می توان از طریق فرایند استنتاج قیاسی- یعنی ایجاد مدل، فرمول بندی فرضیه های آزمون پذیر، گردآوری داده ها و سپس آزمودن فرضیه هایی که پدید آمده اند و هم از طریق فرایند استنتاج استقرایی- یعنی گردآوری داده ها، تنظیم فرضیه های جدید بر پایه آنچه اد داده های گردآوری شده می دانیم و سپس آزمودن آنها- صورت داد.
آزمودن فرضیه در پژوهش کیفی
فرضیه ها را می توان به کمک دادهای کیفی نیز آزمود. مثلا پژوهشگری که پس از مصاحبه های بسیار یک چارچوب نظری را پدید می آورد مبنی بر اینکه رفتارهای غیر اخلاقی از سوی کارکنان، ناشی از نا آگاهی آنها از درست و نادرست بودن می باشد یا به علت نیاز آنها به پول است یا به دلیل بی تفاوتی سازمان شان به این گونه رفتارهاست، برای آزمودن این سه فرضیه که نخستین عواملی هستند که موجب اقدام های غیر اخلاقی می شوند و داده های را جستجو می کند.
طرح پژوهش
طرح پژوهش متضمن شماری از گام های منطقی تصمیم گیری است که به ترتیب عبارتند از:
- محل اجرای مطالعه
- نوع مطالعه
- میزان دستکاری و کنترل یا مداخله پژوهشگر
- واحد تحلیل
- نوع نمونه
- روش های گردآوری داده
- اندازه گیری متغیرها
- تحلیل داده ها به منظور آزمون فرضیه
هریک از اجزای طرح پژوهش خود چندین گزینه اساسی دارد و استحکام علمی هر پژوهش بستگی دارد به میزان دقتی که پژوهشگر برای انتخاب هر گزینه با در نظر گرفتن هدف مطالعه به کار می برد.
انواع پژوهش از نظر هدف
- مطالعه اکتشافی: زمانی به مطالعه اکتشافی روی می آوریم. که در باره وضع موجود آگاهی چندانی نداشته باشیم یا آنکه در باره چگونگی حل مسایلی که در گذشته پدید آمده اند و با وضعیت موجود شباهت دارند اطلاعاتی در دست نداریم در این گونه موارد باید بررسی مقدماتی گستردهای برای آشنایی با پدیده های مرتبط با وضعین مودر نظر صورت دهیم تا بتوانیم مدلی را پدید آوریم. در واقع مطالعات اکتشافی را رای درک بهتر ماهیت مسأله ای انجام میدهیم که شاید در باره پدیدههای مرتبط با آن پژوهشهای اندکی صورت گرفته باشد. بدین ترتیب مطالعات اکتشافی برای دست یابی به درک درست از پدیده مورد نظر و گسترش دانش از طریق نظریه پردازی خوب حایز اهمیت است. خلاصه زمانی که دانش اندک باشد و هدف ما درک عمیقتر باشد پژوهش سرشتی اکتشافی به خود میگیرد.
- مطالعه توصیفی: مطالعه توصیفی برای تعیین وتوصیف ویژگیهای متغیرهای یک موقعیت صورت میگیرد به طور مثال توصیف یک کلاس بر حسب پایه های تحصیلی، جنسیت، گروه های سنی و ... ماهیت توصیفی دارد. همینطور مطالعات توصیفی برای درک ویژگی های سازمانهایی که رویه های مشابهی دارند به کار میرود. از این رو، هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از: تشریح جنبههایی از پدیده مورد نظر پژوهشگر و بادیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن در بسیاری از موارد ممکن است چنین اطلاعاتی حتی پیش از هر گونه اقدامی در زمینه تغییر رویه های کاری جنبه حیاتی داشته باشد.
پژوهش های توصیفی که داده ها را به گونه ای معنا دار ارائه می کنند در موارد زیر سود مند هستند:
- شناخت ویژگی های یک گروه در موقعین مورد علاقه
- کمک به تفکر نظام گرا در باره یک وضعیت
- ارائه دیدگاههایی مبنی بر ضرورت بررسی و پژوهش برتر
- کمک به اخذ تصمیم های خاص
آزمون فرضیهها
پژوهش هایی که با هدف آزمون فرضیه ها صورت می گیرند اغلب به تبیین ماهیت روابطی خاص یا تعیین تفاوتهای موجود میان گروهها یا عدم وابستگی دو یا چند عامل در یک وضعیت می پردازند.
مثال: یک مدیر بازار یابی می خواهد بداند اگر هزینه تبلیغات را به دو برابر افزایش دهد فروش شرکت نیز دو برابر خواهد شد یانه؛ در اینجا این مدیر می خواهد ماهیت رابطهی بین تبلیغات و فروش را بداند که با اجرای آزمون فرضیه می تواند بدان دست یابد.
در آزمون فرضیه پژوهشگر برای درک روابط میان عوامل مورد نظر خود تنها به توصیف بسنده نمیکند و پای از آن فراتر می نهد.
تحقیق علّی و غیر علّی
پژوهشگر باید معین کند برای پاسخ به سئوال تحقیق به مطالعه علی نیاز دارد یا غیر علی. تحقیق علی را زمانی اجرا می کند که تعیین رابطه علت و معلولی مشخصی لازم باشد ولی اگر وی صرفا بخواهد عوامل مهم و مرتبط یا مسأله را شناسایی کند به مطالعه همبستگی روی می آورد محقق در پژوهش علی علاقه مند است یک یا چند عامل را که بیگمان علت مسأله هستند بشناسد.
بنا بر این، وقتی محقق می خواهد علت یک مسأله را بشناسد، تحقیق را علّی می نامیم و زمانی که عوامل عمده مرتبط با مسأله را جست و جو می کند به مطالعه همبستگی می پردازد. نمونه یک پرسش مرتبط به تحقیق علی اینگونه است: آیا مصرف سیگار موجب سرطان می شود؟ نمونه پرسش برای مطالعه همبستگی چنین است: آیا مصرف سیگار و نوشیدن الکل با سرطان رابطه مستقیم دارد؟
اگر پژوهش از نوع علی است، آن گاه برخی از متغیر ها را باید دستکاری کرد و برخی دیگر باید کنترل شوند اما چنانچه مطالعه ی همبستگی مورد نظر باشد می توان آن را در موقعیت طبیعی اجرا کرد و بدون آنکه لازم باشد در متغیر ها دخالتی را اعمال کند.
گاهی اوقات پژوهشگران سعی می کنند بدون اجرای مطالعات تجربی از طریق برخی روش های آماری خاص همجون تحلیل مسیر بر روابط علی دست یابند.
میزان مداخله پژوهشگر
میزان مداخله پژوهشگر بستگی داد به اینکه پژوهش علی است یا همبستگی. مطالعه همبستگی در محیط طبیعی سازمان و همرا ه با حد اقل دخالت پژوهشگر در جریان عادی رویداد ها صورت می گیرد.
به طور مثال: اگر محقق بخواهد عوامل آموزش اثر بخش را مطالعه کند تمام کاری که باید انجام دهد این است که یک چارچوب نظری تدوین کند، داده های مربوط را گردآوری کند و برای دست یابی به نتایج به تحلیل آنها بپردازد اگر چه پژوهشگر به هنگام اجرای مصاحبه باکارکنان و اجرای پرسشنامه تا اندازه ای جریان طبیعی رویدادهای سازمان را برهم بزند، اما در مقایسه با مطالعه علی مداخله وی بسیار اندک است.
در مطالعات علی که برای برقراری رابطه علت ومعلولی اجرا می شود محقق سعی می کند متغیرهای خاصی را دستکاری تا اثرات این دستکاری را بر متغیر وابستهی مورد نظر دریابد.
میزان مداخله پژوهشگر بستگی به این دارد که مطالعه از نوع همبستگی یا علّی است ونیز به میزان استحکام روابط علّی وابسته است. مطالعه علّی به ندرت برای بسیاری از سازمانها ضرورت پیدا می کند بدین ترتیب مداخله پژوهشگر برای ایجاد تغییر در مکان اجرای پژوهش علّی نیز به ندرت لازم می آید.
محیط پژوهش: ساختگی و طبیعی
پژوهش را می توان در محیط طبیعی ، یعنی جایی که وقایع بهطور معمول روی می دهند یا در مخیط مصنوعی اجرا کرد. مصالعات همبستگی همواره در محیط های طبیعی و مطالعات علی پر استحکام در مکانهای ساختگی آزمایشگاهی صورت می گیرند.
مطالعات همبستگی را که در سازمانها انجام می شوند مطالعات میدانی می گویند و مطالعاتی را که برای برقراری روابط علی در همین محیط های طبیعی صورت می گیرند مطالعات تجربی میدانی می خوانند در اینجا پژوهشگر در جریان طبیعی رویدادها مداخله میکند زیرا متغیر مستقل دستکاری می شود.
واحد تحلیل: افراد، زوجها، گروهها، سازمانها، فرهنگها
واحد بررسی به سطح تجمع داده ها به هنگام تحلیل های بعدی اشاده دارد بهطور مثال اگر مسأله پژوهش به چگونگی افزایش سطح انگیزش کارکنان مربوط باشد آن گاه به ک تک افراد می پردازیم و می خواهیم بدانیم برای افزایش انگیزش آنها چه اقداماتی میسر است در این حالت واحد بررسی فرد است و ما به داده های گردآوری شده از نظر هر فرد نگاه می کنیم و هر فرد را منبع داده ها می دانیم.
اگر پژوهشگر علاقه مند باشد تعامل دو فرد را بررسی کند چندین زوج واحد بررسی و تحلیل را تشکیل خواخد داد. اما وقتی مسأله پژوهش به اثر بخشی گروهی اشده داشته باشد اگر چه ممکن است داده ها را در باره افراد تشکیل دهنده گروههای مختلف گردآوری کنیم، ولی دادههای فردی را در دسته های مختلف قرار دهیم تا تفاوتهای موجود میان گروهها را مشاهده کنیم. اگر بخواهیم بخش های مختلف سازمانی را مقایسه کنیم آن گاه واحد تحلیل در سطح بخش خواهد بود.
وقتی جهت گیری مسأله پژوهش از فرد به زوج، به گروه، به سازمان و حتی به جامعه تغییر می کند، واحد مطالعه نیز بر همین روال تغییر می کند ویژگی این سطوح بررسی آن است که سطوح پایین تر در درون سطوح بالاتر خلاصه می شوند.
افق زمانی: مطالعات مقطعی و طولی
الف) مطالعات مقطعی
برخی مطالعات به گونه ای صورت می گیرند که داده های مربوط به آنها تنها یک مرتبه مثلا در خلال چند روز چند هفته یا چند ماه گردآوری می شود تا به سئوال پژوهش پاسخ گفته شود این نوع مطالعات را تک ضربهای، مقطعی یا عرضی نامند.
ب) مطالعات طولی
گاهی ممکن است پژوهشگر علاقه من باشد افراد یا پدیدهها را در چند مقطع زمانی مطالعه کند تا پاسخ سئوال پژوهش را بیاید به طور مثال شاید محققی بخواهد رفتار کارکنان را قبل و بعد از تغییر مدیر ارشد سازمان و تآثیرات این تغییر بر رفتاز آنان بررسی کند از آنجا که باید داده ها را در دو مقطع زمانی متفاوت گردآوری کرد پس چنین پژوهشی از نوع طولی است یعنی برای پاسخ گفتن به سئوال پژوهش دادهای مربوط به متغیر وابسته را باید در دو یا جند مقطع گردآوری کرد.
تحلیل علّی در برابر تحلیل همبستگی
گاهی ممکن است مدیران فقط از دانستن آنچه با متغییر وابسته ارتباط دارد راضی نشوند. شاید آنان بخواهند بدانند کدام متغیر مستقل موجب متغیر وابسته می شود. برای مثال، یک مدیر می خواهد بداند کدام علت موجب کاهش یا افزایش فروش یا کدام متغیر موجب اضطراب کارکنان می گردد. مدیر در این موارد صرفا از شناخت همه متغیرهایی که با متغییر وابسته مرتبط اند راضی نمی شود، بلکه می خواهد بداند کدام متغیر بخصوص، باعث تفاوت در متغییر وابسته می شود.
مطالعه همبستگی از آن جهت با طرح آزمایشی متفاوت است که به تعیین عوامل مهمی که واریانس را در متغیر وابسته تبیین می کنند می پردازد و چنین مطالعهای در محیط طبیعی صورت می گیرد. اما طرح آزمایشی متغییری را که متغییر وابسته را تحت تأثیر قرار میدهد مجزا می کند و پژوهشگر نیز تا حدودی در جریان طبیعی رویدادها دخالت می کند. بدین ترتیب، برپایی یک طرح آزمایشی مستلزم راهبرد های دقیق واندیشیده است.
جداکردن عامل علّی کار دشواری است. زیرا باید در فراسوی یک پندار و گمان بگوییم که متغیر X بر متغیر Y مؤثر است. بدان معنا که کافی نیست همانند پژوهشهای همبستگی مثلاً بگوییم: متغیرC,D,X با متغیر Y همپراش اند، یعنی در وقتی این متغیرها عمل کنند بتوانیم انتظار داشته باشیم که متغیر Y هم کم یا زیاد می شود. در صورتی که در پژوهش علّی می خواهیم چنین ادعا کنیم که اگر متغیر X حضور ندارد، پس متغیر Y هم روی نمی دهد، صرف نظر از این که عوامل بسیار دیگری هم حضور داشته باشند.
طرح های آزمایشی (تجربی) دو گونه اند: آزمایشهایی که در محیطهای ساختگی صورت می گیرد که آنها را تجارب آزمایشگاهی می نامیم و آنها که در محیط طبیعی و واقعی کار اجرا می شوند که به تجارب میدانی مشهورند.
تجارب آزمایشگاهی
وقتی در نظر داریم بین متغیرهای مستقل وابسته رابطه علّی بر قرار کنیم باید همه متغییرهای دیگری که ممکن است این رابطه را بیالایند کنترل کنیم. همچنین ضرورت دارد متغیر مستقل دستکاری شود تا بتوان میزان تأثیرات علّی آن را شناخت. کنترل ها و دست کاری ها را می توان در محیطی ساختگی به نام آزمایشگاه صورت داد که در آنجا تأثیرات علّی آزموده می شود.
کنترل :
هنگامی که بین دو متغیر x وy رابطه علّت ومعلولی پیش بینی می کنیم، این احتمال وجود دارد که عامل دیگری، مثلا A، نیز بر متغیر وابسته y تأثیر بگذارد. در این صورت تعین میزان تغییر یا بروز Y صرفا به خاطرX و میزان تأثیر پذیری اضافی Y به دلیل وجود عامل A میسر نیست و باید کنترل صورت گیرد تا جلو عوامل آلاینده گرفته شود.
دستکاری متغیر مستقل
برای بررسی تأثیر علّی متغیر مستقل بر متغیر وابسته باید دستکاریهای بخصوصی صورت گیرد. به زبان ساده دستکاری عبارت است از ایجاد سطوح مختلف متغیر مستقل برای ارزیابی تاثیر آن بر متغیر وابسته. به طور مثال، اگر بخواهیم این نظریه را که دانش عمیق در زمینه فنآوری های مختلف تولید معلول چرخش شغلی کارکنان در خط تولید و مواجه کردن آنها با انواع نظام ها در طول یک دوره دو هفته ای است بیازماییم، می توانیم متغیر مستقل (چرخش شغلی و مواجهه با نظام ها) را دستکاری کنیم. بدین معنا که که یک گروه از کارکنان تولید را به مدت دو هفته چرخش دهیم و با همه نظا مها آشنا کنیم، گروه دیگری را تا اندازه ای چرخش دهیم و با نظا مها آشنا کنیم وگروه سوم را رها کنیم تا به فعالیت مرسوم خود ادامه دهد. با اندازه گیری دانش عمیق هرسه گروه هم قبل از دستکاری و هم بعد از آن این امکان وجود دارد که میزان تاثیر دستکاری را ضمن کنترل عوامل مزاحم ارزیابی کنیم. اگر چرخش شغلی و آشنا سازی در واقع موجب دانش عمیق شده باشد، نتایج نشان خواهد دادکه در گروه سوم کمترین افزایش، در گروه دوم مقداری افزایش و در گروه اول بیشترین افزایش وجود دارد.
مهار متغیرهای آلاینده یا مزاهم
همسان سازی کردن گروهها
یکی از راههای مهار متغیرهای مزاحم عبارت است از همسان کردن گروهها از طریق توزیع عمدی ویژگیهای ابهام انگیز در میان همه گروهها. به طور مثال، اگر در میان شصت عضو جامعه بیست نفر زن وجود داشته باشد، به هریک از گروهها پنج زن اخصاص می دهیم تا میزان جنسیت در بین چهار گروه به به تساوی تقسیم شود. از آنجا که عوامل آلوده کننده به تساوی در همه گروهها وجود دارد؛ چنانچه یافته پژوهش حاکی از آن باشد که متغیر X به تنهایی باعث Y می شود، می توان ان را با آسودگی خاطر بیان کرد.
توزیع تصادفی (تصادفی کردن)
راه دیگر برای مهار متغیرهای مزاحم آن است شصت عضو را به طور تصادفی (بدون هرگونه تعهدی) به چهار گروه تقسیم کنیم. بدین معنا که هر عضو شانس برابر برای تخصیص یافتن به هریک از گروهها را داشته باشد. این کار را می توان با قرعه کشی و بر پایه اسامی افراد انجام داد و چهار گروه را تعیین کرد. در این روش، هم انتخاب افراد و هم تعیین گروهها هردو تصادفی است. با این نوع توزیع تصادفی متغیرهای مزاحم نیز به تساوی میان گروهها توزیع می شود. فرایند توزیع تصادفی در شکل آرمانی خود به ما اطمینان می دهد که هر گروه قابلیت مقایسه با گروه دیگر را دارد و تأثیر جنیست مهار شده است.
برتریهای توزیع تصادفی
تفاوت دو روش جور کردن و توزیع تصادفی این است که در روش نخست افراد را به طور عمدی و آگاهانه برای انواع ویژگیهای کنترل در برابر هم می دهیم، در صورتی که در توزیع تصادفی چنین انتظار داریم که فرایند تصادفی کردن بتواند نابرابری ها را میان گروهها توزیع کند که بر اساس قانون توزیع طبیعی نیاز نیست نگران عوامل مزاحم باشیم. توزیع طبیعی توسط منحنی زنگوله ای نشان داده می شود که برای بررسی بسیاری از پدیده ها یی که در سازمانها روی می دهد مفید است. هنگامی که ویژگیهای همچون توانمندی، استعداد و نظایر آن را بررسی می کنیم فرض ما آن است که 68درصد جامعه در محدوده یک انحراف معیار از میانگین ( ، حدود 95درصد بین دو انحراف معیار و حدود 99 درصد بین سه انحراف معیار قرار می گیرد.
یعنی افرادی که در ویژگی مورد نظر، خیلی قوی یا خیلی ضعیف هستند (یعنی آنها که در دو حد چپ و راست منحنی قرار می گیرند) تعدادشان اندک است ولی وجود دارند. وقتی که افراد را به طور تصادفی به گروههای مختلف تقسیم می کنیم، در واقع ویژگیهای طبیعی و غیر طبیعی را در میان همه گروهها پخش می کنیم
روش جور کردن یا همسان سازی در مقایسه با توزیع تصادفی ممکن است اثربخشی کمتری داشته باشد زیرا ممکن است همه عواملی را که می توانند در هر موقعیت رابطه علت و معلولی را بیالایند نشناسیم و از این رو، به هنگام اجرای آزمایش یا تجربه نتوانیم برخی عوامل حساس را در میان همه گروهها توزیع کنیم. اما در توزیع تصادفی چنین مشکلی روی نمی دهد چون همه عوامل مزاحم شناخته شده و شناخته نشده در میان گروهها توزیع خواهند شد.
مسایل اخلاقی در تجربه های آزمایشگاهی
در پژوهش آزمایشی اقدامات زیر متضمن جنبه های اخلاقی است.
1. تحت فشار قرار دادن افراد برای شرکت در پژوهش ازطریق اجبار، واستفاده از فشار اجتماعی و ...
2. پرسش سئوالاتی که شأن آنها را خدشه دار می کند
3. فریفتن آزمودنی ها و گمراه کردن آنها در زمینه هدف واقعی پژوهش
4. قراردادن آزمودنی ها در معرض فشار جسمی یا روانی
5. عدم موافقت با انصراف آنها از ادامه همکاری در پژوهش
6. استفاده از نتایج پژوهش در جهت متضرر کردن آنها یا برای مقاصدی که آنها نمی پسندند
7. منتفع نکردن گروه شاهد (کنترل)
مورد آخر از نظر اخلاقی بودن به ویژه در سازمانهای پژوهشی قدری بحث انگیز است. اگر به طور مثال سه نوع انگیزه مادی مختلف برای سه گروه تجربی (مورد آزمایش) در نظر گرفته شود گروه شاهدی بی نصیب بماند، با این واقعیت مواجه هستیم که گروه کنترل عملا در پژوهشی شرکت جسته است که از آن سودی نمی برد.
تعمیم پذیری تجربه های آزمایشگاهی
نتایجی که در موقعیت آزمایشگاهی بدست میآید تا چه حد قابل تعمیم به عرصه واقعی سازمان است؟ چه اینکه در سازمان ها وظایف بسیار پیچیده تر است و چندین متغیر مزاحم (مانند تجربه) وجود دارد که نمی توان آنها را مهار کرد. در چنین شرایطی، نمی توانیم مطمئن باشیم که یافته های آزمایشگاهی در عرصه واقعی نیز تحقق می یابد. برای آزمودن روابط علّی در موقعیتهای سازمانی از آزمایش میدانی بهره می گیریم.
آزمایش(تجربه) میدانی
تجربه میدانی، همان گونه که از نامش پیداست ، تجربه ای است که در محیط طبیعی اجرا می شود. از این رو، در تجربه میدانی بدان سبب که اعضا را نمی توان به صورت تصادفی گروه بندی کرد کنترل متغیرهای مزاحم میسر نیست ولی هنوز هم می توان به اجرای کاربندی پرداخت.
در تجربه میدانی گروههای تجربه (آزمایش) وکنترل را می توان از میان افرادی که در کارخانه هایی با ویژگی های هم سنخ یا افرادی که در یک کارخانه ولی با نوبت کاری های مختلف یا راههای دیگر تشکیل داد. به طور مثال، اگر در کارخانه ای سه نوبت کاری (شیفت) وجود دارد، وبخواهیم اثرات نظام کار مزدی را مطالعه کنیم، یکی از نوبت ها را به منزله گروه کنترل و دو نوبت کاری دیگر را برای اجرای دو کار بندی مختلف یا یک نوع کاربندی در نظر می گیریم. هرگونه رابطه علّت ومعلولی که تحت این شرایط بدست آید تعمیم پذیری گسترده تری به سایر واحد های تولیدی مشابه خواهد داشت.
روایی بیرونی
آنچه گفته شد به مساله روایی بیرونی اشاره دارد که با روایی درونی قابل مقایسه است. روایی بیرونی به میزان تعمیم پذیری نتایج یک مطالعه علّی به سایر مردم، رویدادها یا موقعیت ها میپردازد و روایی درونی به میزان اعتماد ما به نتایج علی (یعنی متغیر x موجب متغیر Y می شود) اشاره دارد. تجربه میدانی روایی بیرونی بیشتری دارد (یعنی، نتایج تعمیم پذیری بیشتری دارند)، اما روایی درونی کمتری دارد (یعنی، اطمینام نداریم متغیر x تا چه حد به تنهایی موجب متغیر Y می شود). در تجربه آزمایشگاهی عکس این مطلب صادق است. در تجربه آزمایشگاهی می توانیم اطمینان داشته باشیم که X موجب Y می شود زیرا توانسته ایم سایر متغیرهای مزاحم و خارجی را مهار کنیم ولی برای برقراری رابطه علّت و معلولی چندین متغیر را آنچنان شدید مهار کرده ایم که نمی دانیم نتایج پژوهش ما تاچه اندازه قابلیت تعمیم دارد.
رابطه روایی درونی و بیرونی
بین روایی درونی و بیرونی نوعی رابطه وجود دارد. اگر روایی درونی بالا انتظار داریم باید روایی بیرونی اندک را بپذیریم و بالعکس. پژوهشگران برای اینکه از وجود هردو نوع آسوده خاطر باشند اغلب سعی می کنند که ابتدا روابط علّی را در یک موقعیت ساختگی کاملا مهار شده (آزمایشگاه) بیازمایند وزمانی که رابطه برقرار شد، رابطه علّی را با تجربه میدانی می آزمایند. از این رو، در قلمرو مدیریت طرحهای تجربی آزمایشگاهی همواره برای شناخت مسایل مرتبط با تفاوتهای جنسیتی در سبکهای رهبری، استعدادهای مدیریتی و نظایر آن به کار گرفته شده است. از آنجا که مطالعات میدانی اغلب پیامدهای ناخواسته دارند ( مانند وقتی که کارکنان به چیزی مظنون می شوند یا رقابت و حسادت میان واحدها بروز می کند) محققان کمتر به آن روی می آورند.
عوامل مؤثر بر روایی درونی
عواملی وجود دارد که حتی بهترین طرحهای آزمایشگاهی را از نظر روایی درونی تحت تاثیر قرار می دهند. این عوامل مزاحم احتمالی را تهدیدهای روایی درونی می نامند. هفت تهدید اساسی بدین شرحند:
اثر تاریخچه
رویدادها یا عوامل خاصی که می توانند بر رابطه متغیرهای مستقل و وابسته اثر گذار باشند وقتی که تجربه آزمایشی در حال اجرا است به طور ناگهانی پدید می آیند و این تاثیر تاریخچه ای رابطه علّت ومعلولی متغیرها را دستخوش ابهام می کند واز این رو روای درونی را متاثر می سازد. به طور مثال فرض کنیم مدیر بخش فرآوردههای لبنی می خواهد اثرات تبلیغ فروش «یکی بخر، یکی مجانی ببر» را در مورد پنیر بسته بندی شده خود بیازماید. ولی درست در همان روی که برنامه ترویج خود را به اجرا در می آورد انجمن تولید کنندگان فرآوردههای لبنی در مورد فواید مصرف لبنیات، به ویژه پنیر در رسانههای گوناگون تبلیغ می کند و در همه فروشگاهها فروش پنیر و از جمله در فروشگاه محلی اجرای آزمایش بالا می رود. اینجا معلوم نیست افزایش میزان فروش در فروشگاه مورد نظر به دلیل کدام تبلیغ بوده است.
اثر بلوغ
رابطه علّت ومعلولی به وسیله اثرات گذر زمان نیز که متغیری است غیر قابل کنترل آلوده می شود. چنین آلایندگی را اثرات بلوغ می نامند. اثرات بلوغ تابعی هستند از فرایندهای زیست شناختی و روان شناختی که با گذشت زمان در درون فرد پاسخ دهنده تغییر ایجاد می کنند. نمونه های فرایندهای بلوغ عبارت اند از افزایش سن، خستگی، گرسنگی و بی حوصلگی.
اثر آزمون
غالبا برای آزمودن اثرات یک کاربندی به آزمودنیها پیش آزمون داده می شود. بدان معنا که ابتدا میزانی از متغیر وابسته به دست می آید، سپس کار بندی اجرا می شود و درپی آن، پس آزمون اجرا می شود. آن گاه تفاوت نمرات دو آزمون به کار بندی نسبت داده می شود. با این همه، این واقعیت که شرکت آزمودنیها در پیشآزمون ممکن است بر پاسخ های آنها در پس آزمون اثر گذارده باشد. در نهایت روایی درونی را تحت تاثیر قرار می دهد.
اثر ابزار
این گونه اثر ممکن است در نتیجه تغییر ابزار سنجش بین پیش آزمون و پس آزمون به وجود آید و نه به خاطر اثر متفاوت کاربندی در انتها. به طور مثال محققی که سرگرم مشاهده الگوی خاصی از رفتار در آزمودنیها پیش از اجرای کاربندی می باشد، ممکن است باگذشت زمان بر نوع رفتار دیگری متمرکز شود. بدین ترتیب چهارچوب اندازهگیری رفتار ( به عبارت دیگر، ابزار اندازه گیری) تغییر کرده است و باز تابنده تغییر در رفتاری که بتوان آن را به کاربندی نسبت داد نخواهد بود.
در سازمانها، اثرات ابزار در طرحهای تجربی زمانی روی میدهد که پیش آزمون توسط محقق اجرا میشود، کاربندیها در مورد گروه آزمایش انجام میشود و پس آزمون در زمینه مقیاسهایی چون عملکرد به وسیله مدیران صورت می گیرد. بدین گونه است که اثرات ابزار نیز تهدیدی برای روایی درونی طرحهای تجربی به شمارمی آید.
اثرات تعصب گزینش
گزینش نامطلوب و ناهمسان آزمودنیها برای گروههای کنترل و تجربی نیز می تواند تهدیدی برای روایی درونی به شمار آید. به طور مثال، اگر در یک تجربه آزمایشگاهی بخواهیم تأثیر محیط کاری را بر نگرش کارکنان نسبت به کار اندازه بگیریم و اگر از شرایط قرار دادن یک گروه از آموزدنیها به مدت دو ساعت در اطاقی باشد که در آن نوعی بوی نامطبوع وجود دارد، پژوهشگری که پای بند به اصول اخلاقی است شاید این موضوع را برای آزمودنیهای مورد نظر انشا کند و آنها نیز از شرکت در آزمایش خودداری کنند.
بازگشت آماری (رگرسیون آماری)
این تهدید زمانی روی میدهد که اعضای انتخاب شده برای گروه آزمایش بدواً در مورد متغیر وابسته نمرات حداقل و حداکثر دارند. به طور مثال، اگر مدیری بخواهد بداند که آیا میتواند مهارت فروشندگی کارکنان فروش را از طریق برنامه آموزشی خاصی افزایش دهد، او باید از انتخاب کسانی که توانایی حداقل وحداکثر (دو حد) برای آزمایش دارند خود داری کند. علّت این است که بر پایه قوانین احتمالات میدانیم کسانی که در مورد یک متغیر نمره خیلی اندک دارند با احتمال بیشتری پیشرفت خواهند کرد و پس از اجرای کاربندی و اجرای پس آزمون نمرههایشان به میانگین نزدیکتر خواهد شد. این پدیده گرایش نمرههای پایین به نمرههای نزدیک به میانگین را «برگشت یا رگرسیون» به سمت میانگین یا رگرسیون آماری می نامند.
اثر افت
اثر محدود کننده دیگر برای رابطه علّت و معلولی کاهش یا افت تعداد آزمودنیهای گروههای کنترل و تجربی در جریان پژوهش است. زمانی که ترکیب گروهها در طول زمان تغییر می کند مقایسه میان آنها دشوار میشود زیرا آنها که در میانه راه آزمایش را رها می کنند بر نتایج تأثیر نامطلوب میگذارند.
گونههای طرحهای تجربی و روایی درونی
برخی از طرحهای تجربی که به طور مرسوم به کار می روند عبارتنداز:
· طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه تجربی
می توان به یک گروه تجربی (بدون گروه کنترل) پیش آزمون داد، کاربندی را اجرا کرد و پس آزمون را برگزار کرد تا اندازه گیری تأثیر کاربندی میسر شود. در اینجا تأثیر کاربندی را می توان به اندازه گیری تفاوت پدید آمده بین پیشآزمون و پسآزمون به دست آورد.
· طرح پسآزمون با گروههای تجربی و کنترل
برخی از طرحهای تجربی همراه با یک گروه تجربی و یک گروه کنترل برپا می شوند، در حالی که فقط گروه تجربی در معرض کاربندی قرار می گیرد. نتایج کاربندی با ارزیابی تفاوت پدید آمده در امتیازات دو گروه معین می شود. در این حالت، اثر آزمون به عنوان یک تهدید مورد پیدا نمی کند چون پیش آزمون وجود ندارد. اما باید دقت کرد هردو گروه همسان باشند تا متغیرهای احتمالی مزاحم فعال نشوند.
· طرح پیشآزمون و پس آزمون با گروههای تجربی و کنترل
در این طرح پیش آزمون و پس آزمون باهردو گروه تجربی و کنترل اجرا می شود. تنها تفاوتی که دو گروه دارند این است که فقط گروه تجربی در معرض کاربندی قرار می گیرد. اندازه گیری تفاوت بین تفاوتهای پیش آزمون و پس آزمون در هردو گروه میزان تأثیر خالص کاربندی را نشان می دهد. هردو گروه در معرض پیش آزمون و پس آزمون قرار گرفته و هردو تصادفی بوده اند. از این رو انتظار داریم که اثرات تاریخچه، بلوغ، آزمون و ابزار مهار شده باشد.
· طرح چهارگروهی سالومون
برای دست یابی به اعتماد بیشتر به وجود روایی درونی در طرحهای تجربی، توصیه می شود دو گروه تجربی و دو گروه کنترل برپا گردد. به یک گروه از هر نوع می توان پیش آزمون و پس آزمون داد و در مورد دو گروه دیگر تنها پس آزمون اجرا کرد. در اینجا، تأثیر کاربندی را می توان از چند راه مختلف محاسبه کرد. چنانچه نتایج نسبتاً مساوی در هریک از محاسبات به دست آید، چنین نتیجه و تأثیر را می توانیم به کاربندی نسبت دهیم. این امر روایی درونی طرح تجربی و نتایج آن را افزایش می دهد. این طرح احتمالاً جامع ترین طرح است و کمترین مشکل را در زمینه روایی درونی دارد.
· شبیه سازی
یکی از جایگزین های تجربه آزمایشگاهی و میدانی که در پژوهشهای مدیریت استفاده می شود شبیه سازی است. شبیه سازی نوعی آزمایش یا تجربه است کهدر محیطی بسیار همسان با محیط واقعی صورت می گیرد. شبیه سازی جایگاهی دارد بین تجربه آزمایشگاهی و تجربه میدانی چرا که محیط تجربه را به طور ساختگی به وجود می آوریم ولی از واقعیت چندان دور نیست. چنانچه در نظر باشد رفتار مدیریتی به عنوان عملیات خاص کاربندی مورد مطالعه قرار گیرد، از آزمودنی ها خواهند خواست در محیطی بسیار همسان بایک دفتر کار همراه با اثاثیه اداری، تلفن و امثال آن کار انجام دهند. پژوهشگر بر تکالیف و دستکاری این موقعیت کنترل خواهد داشت، اما آزمودنیها بسان یک دفتر واقعی آزادی عمل دارند. دادههای متغیر وابسته را به کمک مشاهده، ضبط ویدیویی، ضبط صدا، مصاحبه یا پرسشنامه گرد آوری می کنند.
برای دانلود روی لینک زیر کلیک کنید
